Гдз по чеченскому 5 класс янгульбаев – Гдз чеченский язык 5 класс янгульбаев махмаев

Гдз чеченский язык 5 класс янгульбаев махмаев

Чеченский язык 5 класс янгульбаев махмаев решебник

BBK-код, ш160.311-922.1(2 язык, чеченский, места хранения, fB Чеч 6/26). ил.;. Именно Он учил, всегда и во всем, придерживаться золотой середины; противостояния экстремистской идеологии, тем, кто искажает учение Пророка Мухаммада, мир Ему, на основе распространения знаний по Исламу и единства на пути справедливости и добра; ведения просветительской деятельности и разъяснительной работы, с целью помочь верующим отличить. «Марьина Роща» или.д.

ББК: Ш160.311-922.1(2) Библиотека: Российская государственная библиотека (РГБ язык: Чеченский. Наш адрес :. Москва, Огородный проезд,.

Выберите номер задания или страницу (при отсутствии номера задания):

belparts.ru

Чеченский язык 5 класс янгульбаев махмаев решебник — Рейтинг сайтов по тематике

rankw.ru

поурочные планы по чеченскому языку 5 класс

Нохчийн мотт 5 класс
Урокан тема: Юкъара а, долахь а цlердешнаш
Iалaшо: Хаа деза, хlунда доькъу цlердешнаш юкъачаьргий, долахьчаьргий. Муьлхарш яздо доккха элпаца, долахь йолу цlераш кавычкаш юкъалацар (газейтийн, книжкин и. дI. кх.).

Урок дlаяхьар.
Урокана кечам бар.
Ц1ера болх толлу.
Дешархоша хаттаршна жоьпаш ло.
Ц1ахь кхочушдина шардар толлу
Кхетораи диктант.
Де суьйренгахьа лестича, шелъяла йолаелира. Малх тоххара Кхашкара-ломана тlехьа керчинера.
— Вало, — элира Пайзуллас тlаьххьара. Со тleвoгIучу хенахь цо шен дерриге а чlерий тIоьрмиг чу дехкина, иза дlабахьа кечбинера.
Изза дира ас. ТIоьрмигаш а эцна, гила-кеманна тle хууш, хаьттира ас цуьнга:
— Кхин лийцин ахь? (М. Кuбuев)

— Оьшучу интонацица еша дийцаран кийсак.
— Цlердешнаш билгалдаха, уьш юкъахь долуш дешнийн цхьаьнакхетарш схьаязде.
Дийца церан лексически маьIна а, грамматическ билгалонаш а.
Дешнийн цхьаьнакхетарш тlepa билгалдаха коьрта а, дозуш долу а дешнаш.
— Xlокху дийцаран кийсак тlехь доккхачу элпаца яздина цlердешнаш дуй? Х1ун маьIa ду церан?
— Гуттара а язйой долара цlераш доккхачу элпаца.
IV. Керла коьчал йовзийтар.
1. Дешнаш тlехь болх.
— Юкъара цIердешнаш бохучу дешнийн цхьаьнакхетарехь юкъара бохучуьнан лексически маь1на муха ду? Даладе масалш.
— Долахь долчу цIердешнийн лексически маь1на муха ду? Кхидолчу цlердешнех къаьстий уьш? Уьш муха хуьлу?
— Адамийн цlераш, фамилеш, гlалийн, яртийп, урамийн, хийн, лаьмнийн цlераш билгалйохий долахь долчу цlердешнаша? Даладе масалш.
V. Iамийнарг тIечIагIдар.
1. Кхочушдо12-г1a шардар.
2. Уьна а, тетрадаш т1ехь а дlаязъе предложенеш:
Сулаев Абун Мохьмад вина 1920-чу шарахь, сен¬тябрь беттан 20-чу дийнахь Гойтlахь.
Грозни-гlаларчу 16-чу школехь 1928-чу шарахь долийна дешар. Дул т1аьхьа Iалхан-Юьртахь а, Ас¬ланбековски юьртахь а дешна Мохьмада.
Нохчийн бакъволчу поэта Сулаев Мохьмада ада¬машка болчу безамна язйина дуккха а байташ, поэ¬маш, дийцарш. Xlapa дкъа а йицлур йоцу цlераш ю церан: «Нохчийчоь», «Haнa, «Зама», «Кавказ» и. дI. кх.
— Оьшучу интонацица дlадеша биографин дакъа.
— Шуна хезний Сулаев Мохьмад вуьйцуш а, цуьнан байташ тlexь яьхна эшарш а? Шайн гергарчаьрга цlахь дийцийта мегар ду цунах лаьцна.
— Кийсак тlерачу цlердешнашна буха сиз хьакха.
— Муьлха цlердешнаш ду уьш?
— Долахь дерш муха яздина?
— Муха язйо книгийн, газетийн, кинофильмийн,
фабрикийн, заводийн, спектаклийн цlераш?
Да га а лоцуш, дlаяздо масалш.

Урокан жам1 дар.

Ц1ахь болх.

Ц1ердош карладаккха.
Кхочушде 14-г1а шардар.

Урокан цIе: Билгалдош, дожарш, легар.
Iалашо: Билгалдашах Iамийнарг карладаккхар.
Цуьнан морфологически билгалонаш таллар. Билгалдош кхечу къамелан дакъойх схьакъасто хаар.
Урок дlаяхьар.
Урокана кечам бар.
ЦIахь бина болх таллар.
Дешархошка уьн т1ехь кехаташца болх бойту:
I-pa кехат.
1. Дlаеша цIахь язйина предложенеш.
2. Дийца цlердешан хийцадаларх лаций. Даладе масалш.
2-гIа кехат.
1. Дlадеша цlахь кхочушдина 10-гIа шардар.
2. Дийца халчу дешнийн нийсаяздарх лаций: жат-
таш, гIаргIулеш, бал (хелхаран), балл(ю). — Муха ду церан лексически маь1нa?
— ХIиттае и дешнаш юкъахь долуш предложенеш.

III. Кхеторан диктант.
Iуьйранна, цхьана татанаша самаваьккхина, меттахь Iуьллура со.
Арахь аьхке елахь а, йовхачу буьйсанан тов кху захь ца хаалора. Чохь шийла яра. Йовхо я шело чеу ер йоцуш дина дара бабин цlенош.
Лохачу, жимачу чохь аьхна дара. Тхов юккъе боькъуш диллинчу сийна басар хьаькхначу дукъохюлу аьлла хеталора суна и аьхналла. (I. Эдилсултан.ов –
Дуй xlo

schoolfiles.net

Янгульбаев, Ваха Ахмадович — Нохчийн мотт. 5 класс [Текст] : дешаран пособи

Поиск по определенным полям

Чтобы сузить результаты поисковой выдачи, можно уточнить запрос, указав поля, по которым производить поиск. Список полей представлен выше. Например:

author:иванов

Можно искать по нескольким полям одновременно:

author:иванов title:исследование

Логически операторы

По умолчанию используется оператор AND.
Оператор AND означает, что документ должен соответствовать всем элементам в группе:

исследование разработка

author:иванов title:разработка

оператор OR означает, что документ должен соответствовать одному из значений в группе:

исследование OR разработка

author:иванов OR title:разработка

оператор NOT исключает документы, содержащие данный элемент:

исследование NOT разработка

author:иванов NOT title:разработка

Тип поиска

При написании запроса можно указывать способ, по которому фраза будет искаться. Поддерживается четыре метода: поиск с учетом морфологии, без морфологии, поиск префикса, поиск фразы.

По-умолчанию, поиск производится с учетом морфологии.

Для поиска без морфологии, перед словами в фразе достаточно поставить знак «доллар»:

$исследование $развития

Для поиска префикса нужно поставить звездочку после запроса:

исследование*

Для поиска фразы нужно заключить запрос в двойные кавычки:

«исследование и разработка«

Поиск по синонимам

Для включения в результаты поиска синонимов слова нужно поставить решётку «#» перед словом или перед выражением в скобках.

В применении к одному слову для него будет найдено до трёх синонимов.

В применении к выражению в скобках к каждому слову будет добавлен синоним, если он был найден.

Не сочетается с поиском без морфологии, поиском по префиксу или поиском по фразе.

#исследование

Группировка

Для того, чтобы сгруппировать поисковые фразы нужно использовать скобки. Это позволяет управлять булевой логикой запроса.

Например, нужно составить запрос: найти документы у которых автор Иванов или Петров, и заглавие содержит слова исследование или разработка:

author:(иванов OR петров) title:(исследование OR разработка)

Приблизительный поиск слова

Для приблизительного поиска нужно поставить тильду «~» в конце слова из фразы. Например:

бром~

При поиске будут найдены такие слова, как «бром», «ром», «пром» и т.д.

Можно дополнительно указать максимальное количество возможных правок: 0, 1 или 2. Например:

бром~1

По умолчанию допускается 2 правки.

Критерий близости

Для поиска по критерию близости, нужно поставить тильду «~» в конце фразы. Например, для того, чтобы найти документы со словами исследование и разработка в пределах 2 слов, используйте следующий запрос:

«исследование разработка«~2

Релевантность выражений

Для изменения релевантности отдельных выражений в поиске используйте знак «^» в конце выражения, после чего укажите уровень релевантности этого выражения по отношению к остальным.
Чем выше уровень, тем более релевантно данное выражение.
Например, в данном выражении слово «исследование» в четыре раза релевантнее слова «разработка»:

исследование^4 разработка

По умолчанию, уровень равен 1. Допустимые значения — положительное вещественное число.

Поиск в интервале

Для указания интервала, в котором должно находиться значение какого-то поля, следует указать в скобках граничные значения, разделенные оператором TO.
Будет произведена лексикографическая сортировка.

author:[Иванов TO Петров]

Будут возвращены результаты с автором, начиная от Иванова и заканчивая Петровым, Иванов и Петров будут включены в результат.

author:{Иванов TO Петров}

Такой запрос вернёт результаты с автором, начиная от Иванова и заканчивая Петровым, но Иванов и Петров не будут включены в результат.

Для того, чтобы включить значение в интервал, используйте квадратные скобки. Для исключения значения используйте фигурные скобки.

search.rsl.ru

Тесты по чеченскому языку и литературе 5 класс

Нохчийн меттан литературин тестировани. 5 класс

Фамили _________________ ЦIе ______________ Класс ________ Терахь
1. «Тамашина олхазар» цIе йолчу туьйранехь инзаре-тамашийна масса хилам хила?
а) 4
б) 5
в) 6
2. Оцу туьйранехь олхазаро хIунда ца дора эланий, цуьнан оьзданашний Адам цамгарх тодеш а, къондеш а долу Iежаш?
а) Эло нах хьийзабо дела
б) Эла дика стаг волу дела
в) шена ца лаьа дела
3. «Кхо ваша» цIе йолчу туьйранех дас ша валале шен кхаа кIанте хIун аьлла весет дина?
а) туьхан тIулгах дай чурт догIа 
б) шен чурт ларде
в) шен чурт долчехь буьйсанаш яха 
4. «Барзо Iахарца мохк къовсар» цIе йолчу туьйранех , Iахарий цхьана меттехь муха нисделла Хилла?
а) тилла дела лелаш
б) сакъоьруш лелаш
в) борз лоьхуш лелаш
5. «Кхо ваша а, саьрмик а» цIе йолчу туьйранех дас ша валале шен кхаа кIанте хIун аьлла весет дина?
а) ширачу новкъа ма гIо аьлла
б) ширачу новкъахь хIун ду хьажа аьлла
в) ширачу новкъа гIо аьлла
6. «Кхо ваша а, саьрмик а» цIе йолу туьйра дIадолалуш муха ду?
а) «Дас кIантана вониг эр дац…» 
б) «…Цхьана ден кхо кIант хила…»
в) «…Дас ша валале, весет дина хилла кIенташка…»
7. «Доьшуш хила кIант» цIе йолчу туьйранехь кIанта шена гина гIан ца дийцар хIун бахьана хила?
а) «Далий, маликаший диканиг Дойла» ца алар 
б) КIантана ца лаар
в) Моллина ца лаар
8. Оцу туьйранехь шина гIалоро кIантана хIун дина?
а) вийна
б) дIахецна
в) хьуьнахь кхаьбна
9. Оцу туьйранехь паччахьан хIилане хаттаршна жоьпаш муха дела хьекъал долчу кIанта?
а) нийса дела 
б) нийса ца делла
в) дала а ца дела
10. Туьйранехь хIилане хаттаршна жоьпаш деллачу хьекъал долчу кIантана хIун бахам белира паччахьа?
а) кхоъ ах пачхьалкх
б) ворхI пачхьалкх
в) кхоъ ах пачхьалкх, шен йоI

Нохчийн маттана тестировани. 5 класс

Фамили _________________ ЦIе ______________ Класс ________ Терахь

1. Сиха яздина. Дика дешна. Маршалла ло.
а) дешнаш ду;
б) дешнийн цхьанакхетарш ду;
в) предложенеш ю;
2. Предложенеш аларан Iалашоне хьаьжжина хуьлу:
а) 4
б) 3
в) 6
3. Предложенин коьрта меженаш хуьлу:
а) 4 
б) 3
в) 6 
4. Предложенин коьртаза меженаш хуьлу:
а) 4
б) 3
в) 6
5. Кхачамийн хаттарш билгалдаха:
а) Мичара? Мацалера? Муха?
б) Хьанна? Стеннал? Стенах?
в) Маца? Мичахь? ХIунда?

6. Къастамийн хаттарш билгалдаха:
а) Мичара? Мацалера? Муха?
б) Хьанна? Стенал? Стенах?
в) Маца? Мичахь? ХIунда?

7. «Латтамийн хаттарш билгалдаха:
а) Мичара? Мацалера? Муха?
б) Хьанна? Стенал? Стенах?
в) Маца? Мичахь? ХIунда?

8. Кхачаман муьлха сиз хьокху?
а) -.-.-.-.-.-.
б) ~~~~~~~
в) ————

9. Къастаман муьлха сиз хьокху?
а) -.-.-.-.-.-.
б) ~~~~~~~
в) ————

10. Латтаман муьлха сиз хьокху?
а) -.-.-.-.-.-.
б) ~~~~~~~
в) ————

infourok.ru

КТП Чеченская лит-ра 5 класс

5-г1а класс

Сочинени — 4

Изложени — 4

Изложенин барам – 100 – 120 дош

1- ра чийрик (18с)

Раг1

1амочу коьчалан ц1е

Cахьт

Коьрта т1едиллар

Хан

Ц1ахь

Планаца

Билггал

I чийрик

(18 с)

1

Нохчийн халкъан кхолларалла

1

Нохчийн халкъан кхолларалла йовзийтар

03.09.

аг1о 3-5

2

Туьйра «Тамашина олхазар»

1

Дешначу суьртан сурт х1отто 1амор

07.09.

аг1о 6-10

чулацам схьабийца

3

Туьйра «Кхо ваша» вежарша дина ха.

1

Чулацамах кхетор

10.09.

аг1о 10-12 чулацам схьабийца

4

Туьйра «Кхо ваша» кхоалг1ачу вешин толамаш

1

Дас, нанас аьлларг дича хуьлу дика болх гайтар

14.09.

аг1о 12-21

чулацам схьабийца

5

Туьйра «Барзо 1ахарца мохк къовсар»

1

Даймахке болу безам бовзийтар

17.09.

аг1о 22-24 чулацам схьабийца

6

Классал арахьара дешар «Хьекъал долу йо1 а, кхелахо а»

1

Хаа деза, харцонал хьекъал тоьлий

21.09.

аг1о 263

чулацам схьабийца

7

Туьйра «Кхо ваша а, саьрмак а»

1

Дина хьехар схьалаца дезий хаар

24.09.

аг1о 25-27

чулацам схьабийца

8

Доьшуш хилла к1ант

1

Шен дешан да хила везар гайтар

28.09.

аг1о 29-39

чулацам схьабийца

9

Дешархоша шайна дуьйцуш хезна халкъан туьйранаш дуьйцуш д1ахьон урок

1

Хаа деза, туьйранашка ладог1а а, схьадийца а.

01.10.

Цхьацца туьйра кечде

10

Изложени «Ломмий, цхьогаллий»

Лом къан а дела к1елдисина. Тохара санна акхарой леца карх ца долура цуьнан. Т1аккха цо х1илла дира. Ша цомгаш ду аьлла сурт а х1оттийна, охьадижира Лом шен бен чу. Цуьнга хьажа ца веънарг кхана бехке хир ву, бохуш, акхарой т1еэха дуьйладелира цунна, могшалла хатта.

Чу мел деана экха кхаьллина делира Лом. Цхьана дийнахь лоьме хьажа деана хилла Цхьогал. Не1аре а х1оьттина, цо хаьттина: «Х1ун хьал ду хьоьгахь, хьоме Лом, г1оли юй хьуна?» – аьлла.

Ша 1аламат ч1ог1а цомгуш долчуха сурт а х1оттийна, халла йовхарш а тоьхна, г1ийла ц1евзина Лом:

– Цхьогал, хьо дац и? Дера соьгахь вон хьал ма ду. Чу долий, парг1атдалахьа.

– Дера чудеача соьгахь кхин а вон хьал хир ма дара. Хьан чу йог1уш лараш дуккха а го сунна, арайолуш-м яц цхьа а, – аьлла х1илла долчу цхьогало.

План.

1. Къеначу лоьман цамгар. 3. Цхьогалан Лом долчу дар.

2. Акхарошна хуьлу х1илла. 4. Цхьогалан х1илла

05.10.

1амийнарг карладаккха

11

Кицанаш

1

Кицанаш довзийтар, царах кхетор

08.10.

аг1о 44-48

чулацам схьабийца

12

Х1етал-металш

1

Х1етал-металех кхетам балар

12.10.

аг1о 49-51 книги т1ехь доцу х1етал-металш язде

13

Ц1ахь д1аяздина кицанаш, х1етал-металш дуьйцуш д1ахьон урок

1

Дешархой шаьш болх бан 1амор

15.10.

Саидов Билалин кхолларалла

14

Б.Саидов «Майра к1ант Сулима» Седин, Сулимин безам

1

Дегий, нене болу безам к1аргбар

19.10.

аг1о 54 –56

чулацам схьабийца

15

Сулимин акхарошца тасаделла гергарло

1

1аламе а, акхарошца а тасаделла гергарло

22.10.

аг1о 57-66, цхьа дакъа дагахь 1амо

16.

Содина дагабеана шолг1а тешнабехк

1

Тешнабехк ша шех бахар гайтар

26.10.

17.

Сулимина карийна накъостий

1

Барт берш цхьаьнга эшалац

29.10.

аг1о 66 –72

чулацам схьабийца

18.

Суьртах лаьцна сочинении язъяр «Дашо гуьйре»

1

Дозуш долу къамел кхиор

02.11

1амийнарг карлдаккха

2-г1а чийрик (14с)

1.

Мусаев М. «Ц1ен маьхьси»

1

Чулацамах кхетор

12.11.

аг1о 84-89

чулацам схьабийца

2.

Цхьогало барзана бина бекхам

1

Нахана даьккхинчу ор чу ша эккха

16.11.

аг1о 89-93

чулацам схьабийца

3.

Гацаев С. «Чкъоьрдиг» к1ант кхоьру

1

Нанас Чкъоьрдигна дина г1о

19.11.

аг1о 95-103

чулацам схьабийца

4.

Чкъоьрдиган толамаш

1

Чкъоьрдиган толамаш

23.11.

аг1о 103- 112 чулацам схьабийца

5.

Исмаилов А. Бух1анан дийцар. Лоьман пачхьалкх. Кура сай.

1

Акхаройн амалш йовзийтар

26.11.

аг1о 115- 121 чулацам схьабийца

6.

Бирдолаг. Толам.

1

Барт адамашна санна акхарошна а оьший хаийтар

30.11.

аг1о 121- 125 чулацам схьабийца

7.

Классал арахьара дешар «Лулахой»

1

Лулахойн барт хилча цхьанна вон ца хуьлу.

03.12.

аг1о 226

чулацам схьабийца

8.

Литературни туьйраний а, халкъан туьйраний юкъара башхалла.

1

Туьйранийн юкъарчу башхалла йовзийтар.

07.12.

Бадуев С. кхолларалла

9.

Бадуев С. «Зайнди» Зайндис дина ц1ийнананолла

1

Ненан марзо йоккха хилар хаийтар

10.12.

аг1о 129- 137 чулацам схьабийца

10.

«Зайнди» дега даитина кехат

1

Арухин дохко яларан бахьана хаар

14.12.

аг1о 137-144

чулацам схьабийца

11.

«Зайнди» дийцаран план х1оттор

1

План х1отто хаар.

17.12.

Планаца чулацам схьабийца

12.

Классал арахьара дешар «Хьасанний, Ахьмаддий»

1

Вежарийн вовшашца болу безам бовзийтар

21.12

аг1о 338 чулацам схьабийца

13.

Изложени «Дика амал»

1аьнан зама. Ша хьаьхначу арахь когаш шерша. Хи дахьаш йог1у цхьа йоккха зуда. Гу т1е хьалайолуш галйолу иза. Когаш шершаш саца а ца елла, охьакхета зуда. И гира ша т1ехь ловзуш волчу 1умарний, Мохьмадний. 1умар, зудчуьнга а хьаьжна, велавелира. Цунна оьг1азваханчу Мохьмада элира: «Эхь ца хетта хьуна вела, хьо-х дешархо ву!» Т1аккха цо, зудчунна хьалаг1атта г1о а дина, ведарш юха дуьзна, уьш ц1а даьхьира. Зудчо резахиларца даггара баркалла элира Мохьмадна. Шолг1ачу дийнахь хьехархочо дикачу амалех лаьцна къамел дира.

Класс ладоьг1уш д1атийнера.

Хьехархочо дийцира Мохьмада селхана зудчун г1о лацарх. Зудчо кехат даийтина хиллера школе.

– Мохьмад ц1ийвеллера, цул а ц1ийвеллера селхана зудчух вийлина 1умар.

Эххар а хьехархочуьнга дош дийхира цо. Хьехархочо бакъо елира. Шега даьлла г1алат ма-дарра д1адийцира 1умара. Дешархошка а, Мохьмаде а шена бехк цабиллар дийхира цо.

План.

1. Зудчун охьакхетар баркалла. 4. Йоккхачу стеган.

2. 1умаран г1алат валар. 5. Хьехархочун къамел.

3. Мохьмадан оьг1азвахар. 6. К1ентан кхетар.

24.12.

1амийнарг карладаккха

14.

Изложени йийцаре яр. Г1алаташ т1ехь болх бар

1

Шайн г1алаташ лаха а, нисдан 1амор

28.12.

1амийнарг карладаккха

3-г1а чийрик (20с)

1.

Хь. Саракаев «Баьпкан чкъуьриг»

1

Хаа деза, бепиг иза массо а х1уманан корта буй

11.01.

аг1о148-151 чулацам схьабийца

2.

Р.Ахматова «Лийрбоцурш»

1

Лийрбоцурш бохучу дашах кхетам балар

14.01.

аг1о154

дагахь 1амо

3.

М. Мамакаев «Баппа»

1

Халкъана ницкъ а беш, гулбина бахам, даьккхина дарж, говро хьоршам тоьзча а, духий д1адолучу зезагел баппел тешаме а, т1аьхьало йолуш а дац.

18.01.

аг1о 159- 164

чулацам схьабийца

4.

Сатуев Хь. «Лаьмнийн къоналла»

1

1аламе болу безам к1аргбар, шорбар

21.01.

аг1о 166

дагахь 1амо

5.

М. Сулаев «Ламанан хи»

1

Даймехкан, халкъан дуьхьа шен ницкъ кхочу г1уллакх дан дезий хаар.

25.01.

аг1о 170

дагахь 1амо

6.

1аламах лаьцна сочинении «Б1аьсте»

1

Дозуш долу къамел кхиор

28.01.

Махмаев Ж. кхолларалла

7.

Ж. Махмаев «Буьйсанан г1улчаш» 1,2 дакъа

1

Билггал шена хууш доцчу х1уманна стаг бехке ван мегар цахилар хаар.

01.02.

аг1о 175- 184 чулацам схьабийца

8.

«Буьйсанан г1улчаш» 3 дакъа

1

Шегара даьлла г1алат нисдар цкъа т1аьхьа дац

04.02.

аг1о 184- 190 чулацам схьабийца

9.

Классал арахьара дешар «Лом-1елин хьуьнарш»

1

Дешаре болу безам к1аргбар

08.02.

аг1о 271 чулацам схьабийца

10.

Сулейманов А. «Борз ю уг1уш» мох

1

Адамийн дахар 1аламан хьелашца дустар муха нисло гайтар

11.02.

аг1о 192- 194 чулацам схьабийца

11.

Сулейманов А. «Борз ю уг1уш».

1

Шел г1ийлачух къахетар

15.02.

Цхьа дакъа дагахь 1амаде

12.

1-Хь. Хатуев «Аьрзунан илли»

1

Къоман г1иллакхаш довзийтар, уьш лара дезар

18.02.

аг1о 195- 196 чулацам схьабийца

13.

Изложени «Цхьана буса» (изл.гулам аг1о 8)

Ж1аьлешка луьйчу Ахьмадан аз а хезаш, ша висна Ибрах1им ойланаш еш вара. Иштта ша висча, ойланашца шеен кийра хьоьжура воккха стаг. Дуккха а хан ю Ибрах1им же лела. Хийла арахь буьйса яьккхина цо кхузахь.

Уьстаг1ашна го а баьккхина, вухавирзинчу Ахьмадана тог1ий чохь ж1аьлеш леташ хезира.

Дарцо охьа ветташ, вухавоьдучу цунна берзалойх тасаделла доллуш шен ц1агара к1айн ж1аьла а, чучча а г1оьртина, басахь дохкуш уьстаг1ий а гира. Дукха чевнаш хилла ц1агара ж1аьла ц1ела кирчича санна дара. Б1арзвеллачу Ахьмада воьддушехь схьаяьккхина шена т1ера кетар кхоьссира берзалошна юккъе. Царах схьайирзинчу цхьаммо Ахьмадана ирча къажийна цергаш гайтира, уьстаг1ашна т1ег1ерташ яра арданг.

Катоьхна шеен карайог1у яраш а лахьийна, цу ц1евнах сирник 1оьттира Ахьмада, т1уьначу ярех ц1е ца летира: т1аккха, шена т1ера схьаяьккхинчу г1овталх сихха ят1ийна ши дакъа а дина, шина а кийсках сирник 1оьттира цо. Бекъа бамба, цхьа ира-муьста хьожа а йолуш, бага болабелча и ши кийсак, цхьацца буйна а йоьллина, лестош, берзалошна чуг1оьртира Ахьмад.

Шена хьалха и тохара санна кхераме къажийна берзан к1омсарш гина йовлаллий, т1екхеттачу барзо некхе ка тоьхна, т1ек1ел эккхийтира Ахьмад. Оцу минотехь, шена юххехь шозза топ йолуш хезира цунна. Берзалой кхераелла д1асаевдира.

План.

1. Дорцах кхераделла жа. 4.Берзалойн т1елатар

2. Воккхачу стеган йоьхна ойла. 5. Ахьмадан къонахалла.

3. Майра ж1аьла 6. Яьллачу тоьпах кхераделла акхарой.

22.02.

чекхъяккха

14.

Г1алаташ т1ехь болх бар. Кагерманов Д. кхолларалла

1

Изложени язъеш предложенеш нийса х1итто 1амор

25.02.

Кагерманов Д. кхолларалла

15.

Кагерманов Д. «Доттаг1ий»

1

Дайн г1иллакхаш довзийтар, Бакхий нах муха лара беза хаар

29.02.

аг1о 200- 202 чулацам схьабийца

16.

Ш.Арсанукаев «Баьпкан юьхк»

1

Баьпкан кхоам бан безар

03.03.

Баьпках лаций жима сочинени язъе

17.

Ш. Рашидов «Т1амна дуьхьал довла»

1

Хаа деза, машаро дахар тодо, т1амо дахар дохадо.

07.03.

аг1о 207

дагахь 1амо

18.

Дешархоша шаьш ешна произведенеш йийцаре яр.

1

Дешаре болу безам сов баккхар

10.03.

1амийнарг карладаккха

19.

Классал арахьара дешар «Лом-1елин исс корта болчу Хожин г1аланашкахь»

1

Бакъдерг тоьлу, харцо оьшу

14.03.

аг1о 274

чулацам схьабийца

20.

1. Ахмадов «Къонахалла» Тимар борз ен вахар

1

Дас к1ант кхетош кхиор. Къонах мила ву хаар.

21.03

аг1о 210- 215 чулацам схьабийца

21.

1амийнарг карладаккха. Жам1 даран урок

1

1амийнарг карладаккхар.

17.03.

1амийнарг карладаккхар

4-г1а чийрик (16с)

1.

«Къонахалла» Тимара къу вожор

1

К1анта дена хьалха ша къонах хилар гайтар

04.04.

аг1о 215- 221 чулацам схьабийца

2.

Сочинении «Къонахалла»

1

Дозуш долу къамел кхиор

07.04.

В-Хь. Амаевн кхолларалла

3.

Амаев В-Хь. «Малх чубаре хьоьжура иза» жима кор

1

Вайн дайшна гина хало гайтар

11.04.

аг1о 222-227 чулацам схьабийца

4.

«Малх чубаре хьоьжура иза» Г1ан

1

Бераша шайн Даймахке, ирсе тийсина са довзийтар

14.04.

аг1о 227-230 чулацам схьабийца

5.

Х-М Эдилов «Ненан марзо»

1

Нене болу безам шорбар к1аргбар

18.04.

аг1о 232-233 чулацам схьабийца

6.

1. Мамакаевн кхолларалла

1

1. Мамакаевн кхолларалла йовзийтар

21.04.

аг1о 236-237 чулацам схьабийца

7.

1. Мамакаев «Садаьржаш»

1

Сатосучу хенахь, самадолучу 1аламан васт х1отто хаар

25.04.

аг1о 237-238 чулацам схьабийца

8.

М-С. Гадаевн кхолларалла

1

М-С. Гадаевн кхолларалла йовзийтар

28.04.

аг1о 239-240 чулацам схьабийца

9.

Гадаев М-С. «Доттаг1ашка»

1

Массо а Даймахкана орцах бовла кийча хилар

05.05.

«Суна т1ом ца беза» жима соч. язъяр.

10.

Классар арахьара дешар «Мархийн к1айн г1арг1улеш» Бексултанов М.

1

Нохчийн матте а, дешаре а болу безам шорбар

12.04.

аг1о 350 чулацам схьабийца

11.

Хь. Хасаев «Ц1окъ»

1

Дийнаташ а, акхарой а, церан дахар довзийтар

16.05.

аг1о 245-253 чулацам схьабийца

12.

Изложени «Зайнди» (лит. 5кл. аг1о 142-143)

Бисолта, денна шен мангала а воьдуш, Зайнди лаха д1асхьа т1аьхьа ца волуш, 1ад1ара. Цунна хаьара, иза Дадалг1еран ц1ахь, шен доттаг1 1алболат волчохь, 1аш вуйла. Зайнди 1алботатца Михайловске деша ваха барт бина вуйла-м ца хаьара Бисолтина.

Кхана д1аваха веза аьлла Зайндий, 1алболаттий кечвелла 1ачу дийнахь еана копирацина товар дохьуш Соьлжа – Г1алит1ера грузовик кхечира. Цу т1ехь и шиъ Соьлжа – Г1алит1е а веана, цигара машинаца Михайловске вахара.

Бутт белира. Кхо бутт а белира. Зайндий, 1алболат Михайловскехь ч1ог1а доьшуш вара. Бисолтг1арна хиънера, Зайнди 1алболатца Михайловске деша вахнийла.

Боьалг1ачу беттан пхоьалг1ачу дийнахь Бисолтг1еран кет1а веанчу цхьа жимачу стага

– Х1е-е, чохь дуй шу? Бисолта? – аьлла, з1арах г1аж а тухуш, мохь туьйхира.

– Да дера чоххьа-м тхо! Х1ун дора ахь? – аьлла, кет1а веара Бисолта.

– Х1ара кехат даийтина шуьга, Зайндигара ду моьттуш а ву со х1ара, – аьлла, Бисолте кехат д1а а кховдийна, чехка юхавирзира и жима стаг.

19.05.

13.

Изложени йийцаре яр. Г1алаташ т1ехь болх бар

1

Г1алаташ нисдан 1амор

23.05.

1амийнарг карладаккха

14.

М.Бексултанов «Цакхетта хестор»

1

1аламе болу безам к1аргбар

26.05.

аг1о 254-260 чулацам схьабийца

15.

1амийнарг карладаккхар. Жам1 даран урок.

2

1амийнарг т1еч1аг1дар

30.05.

1амийнарг карладаккха

infourok.ru

Презентация и конспект урока по чеченскому языку на тему «Имя существительное.Обобщение»(5 класс)

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «СОШ №56»

Йиллина урок

Урокан ц1е:

Ц1ердош карладаккхар,т1еч1аг1дар.

5 класс

Хьехархо:Абуева Товман Ильмадиевна.

Нохчийн мотт-5 класс

Урокан ц1е: «Ц1ердош карладаккхар».

1алашо: Ц1ердешнийн грамматически билгалонех лаьцна болу хаамаш карлабахар.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: бершна ц1ердешнийн маь1нах кхета,хаттарш довза. Берашна хуур ду предложенехь ц1ердешнаш билгалдаха. Ц1ердешнийн грамматически билгалонаш толлур ю бераша.

2. Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн корматалле хьаьжжина цхьаъ ша, тобанашкахь а болх бан. Берашна хуур ду шайн балха т1ехь рог1алла билгалъяккха,дешар кхиамаш дика хир болчу кепара д1дахьа. Вовшашна юккъехь шайн болх д1асабекъа 1емар ду , шеен-шен белхах жоп дала 1емар ду.

• Коммуникативни: берашна хуур ду шаьш кхетта долу х1ума шайн накъосташна д1адийца , уьш кхето. Шаьш ца кхеттачух лаьцна хьехархочуьнга хатта.

• Познавательни: берашна хуур ду ц1ердешнашна хаттарш х1итто, уьш йозанехь билгалдаха. 1емар ду шайн гайтамашца ц1ердешнийн классаш йовза. Хуур ду дешнаш шина а терахьехь талла , чаккхенаш билгалъяха. Ц1ердешнийн дожарш а девзар ду дешархошна.

3. Личностни: берийн тидам нохчийн метан хаззала ган, цуьнан к1оргалле кхача. Берийн лаам хир бу дешар шайн дахарехь коьрта г1уллакх дина ,Даймехкан дуьхьа къахьега.

Урок д1аяхьар.

1. Ойла т1еерзор (мотивации)

Хьехархочун хьалхара дош.

Де дика хуьлда шун! Шун б1аьра ма-хьаьжжинехь, шун лепа б1аьргаш гича, керла хаарш довза , керлачу серлоне кхача даьхкина аьлла, хетта суна, шу тахана уроке.

Слайд 1.

Урок-иза малх бу, вайна серло луш болу. Тахана вайна массарна а хазахетар лур ду цо аьлла, тешна ю со.Амма малх цкъацкъа мархаша къайлабоккху. Мархаш-шун кхерам бу, шун халонаш ю, уьш тахана урокехь шуна дуьхьала 1иттаяла тарло. Ткъа вай уьш эшо, царна т1ехь толам баккха хьовса деза. Цу т1ехь вайна стен г1о дийр ду аьлла, хетта шуна?

Суна ч1ог1а лаьа, урок чекхйолуш, шун и массо кхерам д1а а баьлла, сатийсам кхочушхуьлийла. Мархаша вайн малх къайла ца боккхийла а.

Ткъа шуьгара сунна дезарг: тидаме хилар, жигаралла, тайна бертахь болх бар, беркате цхьаьна къахьегар.

2. Актуализаци яр(Карладаккхар)

1.Ц1ера болх таллар

Ш.294 таллар(схьалаха текст юкъара ц1ердешнаш).

1.Тобанашкахь болх.

Класс шина тобане йоькъу, царна ц1ерш тохку: Барт, Иман

Шина тобанна х1етал-метал даладо:

-Х1етал-метал хаьийла шуна:

Х1уманаш ,адам билгалдо,

Мила? Х1ун ю? хаттарш до.

Ойлаей хьо дийций вала,

Кхъамелан вай муьлх дахка

Ду со ,чехка алий вала ?

Муьлха къамелан дакъа ду и? (Ц1ердош).

-Ц1ердешан х1ун билгалонаш ю цу байт т1ехь ялийнарш? (Х1уманаш, адам билгалдо, мила? х1ун? хаттарш ду).

-Х1ун 1амор ю вай тахана?

Дагадаийтий вай ваьшна цу къамелан декъах хууш дерг.

Х1ора зезаган патар чу ц1ердешан шайна евзаш йолу морфологически билгало д1а язъе.

Слайд. Кластер х1оттор.

4. Керла тема хьехар.

Т1едиллар: Ц1ердешнаш схьалаха, билгалдаккха терахь

• Вайн берийн делхарх тера дека,

• Хи долу кевстигах а, хилча вас,

• И, беран б1аьрхи санна, лепа.

• Ма летадейша цагечлун къинош.

• Ма хилийша дитташца хьере:

• Дитташца дехаш ду, ма боху, синош

• Хеназа деллачу берийн

дош — нана –

болх – б1аьсте —

лам – коч —

не1 — седа –

Ловзар «Диъ тускар» Хасстоьмаш,стоьмаш т1орказ чу д1анисбе легарехь. Дешнаш тускаршна. картол,наьрс,хорсам,ж1онк,копаста,кхоьш,бурак,хох,бурч,1аж,хьач,кхор,балл,хьайба.б1ар,шаптал,г1абакх,туьрк.

Совнаха дош караде:

1 тоба

1)Дохк ,х1аваъ, деша,хьекъал

2)шахьар, стогалла, ц1ерпошт,лаха

2 тоба:

• 1)сихалла,ала, даар,хьехар; 2)сингаттам,х1ордахо.дийца,кхетам;

Уьн т1е д1аяздо.

5. Сада1аран миноташ.

Олхазарш

Диттийн гаьннаш лестадеш,

Ловзуш лела олхазарш — Ц1ир—ц1ир—ц1ир! (Ч1ог1а)(Олхазарша санна, куьйгаша лестош,бераш уьду, хьехархочунна т1аьхьа байташ а олуш)

Дийнахь сарралц уьш дийки,

Голашт1е охьаховшу, куьйгаш беснеш к1ел а дохкуш, наб кхета.)

Бераш дийша ца дити:- Ц1ир—ц1ир—ц1ир. (Чог1а)

Буьйса юьйли –уьш д1атий,

Массарна а набкхийти: —Ц1ир—ц1ир—ц1ир! (Халла хезаш).

Чекхдаха кицанаш
Т1адамийн метта чаккхенаш а язъеш ,хьаладуза кицанаш,дожарш билгалдаха.

• Сер.. ца бина х1оз,г1ожах балур бац.

• Ц1ар.. бегаш ма бе, хи. ма теша

• Дикачу пхьид. шен 1ам хестабо.

• Сихал.. –сонталла, собар-кхетам.

• Доттаг1 коьрте хьожу , мостаг1 когаш.. хьожу.

• Шен нен..сий лардечо –Даймехк.. сий а лардийр ду.

Къамел кхиор.(Синквейн х1оттор).

Дош Даймохк

• Хаза,оьзда,к1оршаме Мерза,хьоме,беза

• Велаво,велхаво

• Меттан 1илманан дакъа ду

• Ц1ердош

Шун х1ораннан а шайн-шайн стих-ни кхоллаелла. Иштачу стих-х «синквейн» олу. Дуьххьара иштта стих-ни язйинарш французаш бу, цунах цара синквейн олу.

7. Жам1 дар.

8. Рефлекси яр.

Урок д1айолалуш вай дийцира шун кхерамах а, халонех а лаьцна. Уьн т1ехь д1алатийна малх бу. Нагахь шайн кхерам биснехь, х1ора тобанера цхьаццамма цу малхана т1е марха латайо, ткъа шаьш халонаш эшийнехь, шайн кхерам д1абаьллехь, вайн малх серлабоккху аш шайн стоьлаш т1ера з1аьнаршца. Тахана а, массо дийнахь а лепийла шуна вайн дашо малх! Дела реза хуьлда шуна!

9.Дешархоша шаьш шайн мах хадор.

infourok.ru